Αυτονόμηση δημοσίων σχολείων. Τολμάμε;

[Image Credits: Morning Brew / Unsplash]

Είναι γεγονός ότι η πανδημία φανέρωσε τα προβλήματα που κρύβαμε κάτω από το χαλί για χρόνια στη χώρα μας, σχεδόν σε όλους τους τομείς του δημοσίου. Όλα έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: την πολυπλοκότητα και την έλλειψη οργάνωσης. Πρώτος και κύριος ασθενής η δημόσια παιδεία, η οποία βρέθηκε για άλλη μία φορά αντιμέτωπη με την πολύπλοκη δόμηση του κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος και την ελλιπή οργάνωση.

Δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει η κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα δημόσια σχολεία. Τα σχολεία μας δεν θα μπορούσαν να είναι έτοιμα σε εποχή πανδημίας, γιατί ποτέ δεν ήταν έτοιμα. Όταν δυσλειτουργείς σε κανονικές συνθήκες, θα κλατάρεις σε έκτακτες περιστάσεις όπως αυτές που ζούμε. Αποδεδειγμένο. Τα προβλήματα ωστόσο δεν λύνονται ούτε με κλιματιστικά και φωτοβολταϊκά, ούτε με θρανία και πλεξιγκλάς, ούτε με πρόσληψη περισσοτέρων εκπαιδευτικών. Χρειάζεται να γίνουν μεταρρυθμίσεις. Κι όταν λέω μεταρρυθμίσεις εννοώ ριζικές και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, όχι τους κρότους διαφόρων πολιτευτών.

Στην Κύπρο έχουμε ένα συγκεντρωτικό και βαθιά γραφειοκρατικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο διεγνώσθη με χρόνια ανεπάρκεια από διεθνείς εμπειρογνώμονες (UNESCO 1997, World Bank 2014). Οι πλείστες αποφάσεις για όλα τα δημόσια σχολεία λαμβάνονται από το Υπουργείο Παιδείας και τις Σχολικές Εφορείες, οι οποίες απαρτίζονται και από ανθρώπους άσχετους και ανίδεους με την εκπαιδευτική διοίκηση – που όμως συμπεριλήφθηκαν στα ψηφοδέλτια και τους δόθηκαν οι τεράστιες εξουσίες τις οποίες θα έπρεπε να έχουν οι Διευθύνσεις των σχολικών μονάδων.

Την προηγούμενη σχολική χρονιά υπολογίζεται ότι λειτούργησαν 1.278 δημόσια σχολεία, φοίτησαν 140.002 μαθητές όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων, πλην των πανεπιστημίων, και εργάστηκαν 13.181 δάσκαλοι-εκπαιδευτικοί. Δε νομίζω να υπάρχει λογικός άνθρωπος που να θεωρεί ότι ένας οργανισμός μπορεί να μανατζάρει αποτελεσματικά όλες τις σχολικές μονάδες της χώρας. Και πες ότι μπορούσε, που δεν μπορεί, πως γίνεται μία κεντρική απόφαση να εφαρμόζεται σε όλα τα σχολεία; Ένα σχολείο της υπαίθρου έχει τις ίδιες ανάγκες και ιδιαιτερότητες με ένα σχολείο της πόλης; Σαφώς και όχι.

Όλοι τα γνωρίζουμε αλλά κάθε χρόνο παριστάνουμε τους έκπληκτους, τόσο με την έναρξη της σχολικής χρονιάς, όσο και με τους χαμηλούς βαθμούς εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κάποια στιγμή θα πρέπει να αποφασίσουμε εάν θέλουμε ένα αναβαθμισμένο εκπαιδευτικό σύστημα, ή αν κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, θα έχουμε τα ίδια. Μία ατελέσφορη αντιπαράθεση σε υψηλούς τόνους και ξιφουλκήσεις διαρκείας για όλα, μα όλα τα ανούσια. Τη στιγμή μάλιστα που θα έπρεπε να συζητούμε πως θα εκπαιδευτούν οι επόμενες γενιές για τις νέες θέσεις εργασίας που φέρνει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση.

Βεβαίως, τα παραπάνω δεν αποτελούν άλλοθι για τα πρόσφατα ατοπήματα του Υπουργού Παιδείας και των συμβούλων του, οι οποίοι παρεμπιπτόντως εξέδιδαν ανακοινώσεις για να ανακοινώσουν ότι σύντομα θα ανακοινώσουν κάτι, αντί να ενημερώνουν πως προετοιμάζονται για κάθε ενδεχόμενο. Αν και αυτό προϋποθέτει διορατικότητα, προγραμματισμό και οργάνωση. Τα προβλήματα ωστόσο δεν θα λυθούν από κάποιον σούπερ Υπουργό, ακόμα και αν έχει στο πλευρό του τους ικανότερους συμβούλους σε θέματα εκπαιδευτικής διοίκησης του κόσμου.Οι λύσεις μπορούν να βρεθούν, εάν πρώτα υπάρξει η πολιτική βούληση για αυτονόμηση των δημοσίων σχολείων.

Με απλά λόγια, να μην χρειάζεται να αποταθεί κάποιος κεντρικά για να ληφθεί μία απόφαση τοπικά. Να δοθούν οι εξουσίες στους διευθυντές ώστε να μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους, δηλαδή να διοικούν και όχι να περιορίζονται στα γραμματειακά με το μοντέλο primus inter pares. Να ετοιμάζουν μαζί με τα σχολικά συμβούλια τους κανονισμούς λειτουργίας και τις οικονομικές καταστάσεις τους. Να έχουν την ευχέρεια να εξεύρουν νέους πόρους. Ταυτόχρονα όμως να λογοδοτούν στην κεντρική διοίκηση για τα αποτελέσματα των σχολικών μονάδων. Σε αυτό μπορούν να συμβάλουν και οι Τοπικές Αρχές, εφόσον θέσουν ως προτεραιότητα την κοινωνική συνοχή στο δήμο τους. Όπως για παράδειγμα, η πρόσφατη ενέργεια του Δημάρχου Πάφου, ο οποίος πήρε την ευθύνη να εξασφαλίσει θρανία στον δήμο του.

Τα προβλήματα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν. Εδώ έρχονται να κάνουν τη δουλειά τους οι πολιτικοί, που δεν είναι άλλη από την επίλυση των προβλημάτων αυτών. Τουλάχιστον, αυτή θα έπρεπε να είναι. Αυτό το σημειώνω για όλους εκείνους τους φωστήρες πολιτευτές οι οποίοι παρελαύνουν καθημερινά στην πασαρέλα του λαϊκισμού, εντός και εκτός διαδικτύου, δίχως να έχουν να προτείνουν τίποτα, παρά μόνο κάτι εριστικές ασυναρτησίες με σκοπό τη ψηφοθηρία. Αντί λοιπόν να μεμφόμαστε κάθε χρόνο το Υπουργείο Παιδείας, γιατί δεν απαιτούμε το αυτονόητο; Διοικητική και οικονομική αυτονόμηση των δημοσίων σχολείων, αξιολόγηση και λογοδοσία των διευθύνσεων και των σχολικών μονάδων, παραχώρηση ανταγωνιστικών κινήτρων για έργα και επιτυχίες των μαθητών. Τολμάμε;